فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران

دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اعضای هیأت تحریریه

اهداف و چشم‌انداز

اخبار و اعلانات

پرسش‌های متداول

پیوندهای مفید

راهنمای نویسندگان

راهنمای نحوه ارسال مقاله

فهرست داوران

تحلیل انتقادی مواجهة نظری روشنفکران عصر مشروطه با مفهوم قانون با تکیه بر بنیان‌های فلسفی قانون مدرن

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق عمومی دانشکدةحقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران

چکیده

در مواجهة ایرانیان با تجدد، یکی از راهبردهای اساسی روشنفکران ایرانی، اصلاح نظام حقوقی مبتنی بر وارد کردن ایدة «قانون» بود. قانون به‌مثابة هستة بنیادین نظام حقوقی مدرن، امر خودآیین و خودبنیاد است که مظهر آزادی و خودآیینی انسان جدید تلقی می‌شود که فیلسوفان عصر روشنگری به تفسیر آن پرداخته‌اند. از طرف دیگر، روشنفکران ایرانی در جست‌وجوی علل عقب‌ماندگی ایران و پیشرفت کشورهای غرب به نتیجه رسیدند که تنها راه‌حل مشکلات ایران در یک کلمه و آن هم قانون قرار دارد. بر این اساس مسئلة اصلی مقاله حاضر این است که آیا روشنفکران ایرانی مواجهة صحیح و اصیلی از مفهوم قانون مدرن داشته‌اند یا خیر؟ به‌منظور پاسخگویی به پرسش مذکور از طریق روش تحلیلی- تطبیقی این نتیجه به‌دست آمد که سه رویکرد «تبدیل شریعت به قانون»،‌ «تکمیل و تعاون شرع و قانون» و «تعارض میان شرع و قانون» در رابطه با نسبت شرع و قانون پدید آمده است که مواجهة نظری دو رویکرد نخست نسبت به قانون بدون تحقق بنیادها و پشتوانة فلسفی و معرفتی مفهوم قانون شکل گرفته و از پس این نگاه، به جمع و سازگاری ظاهری میان قانون و شریعت حکم شده است، درحالی‌که جمع میان قانون به‌عنوان امری خودبنیاد و شریعت به‌عنوان امری دگربنیاد و خدامحور، به لحاظ فلسفی، جمعی محال و ممتنع به‌نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Analysis of Intellectuals’ Theoretical Confrontation with Concept of Law Based on Philosophical Foundations of Modern Law

نویسندگان [English]

  • Ghodratollah Rahmani 1
  • Kamal Kadkhodamoradi 2
  • Mohsen Saeedi 3

1 Assistant Prof., Department of Public Law, Faculty of Law and Political Science, University of Allameh Tabataba'i, Tehran, Iran

2 Ph.D. Student in Public Law, Faculty of Islamic Studies and Law, University of Imam Sadiq (AS), Tehran, Iran

3 Ph.D. Student in Jurisprudence and Foundations of Law, University of Yasuj, Yasuj, Iran

چکیده [English]

Modification of legal system based on implementing “law” idea, was among fundamental approaches of Iranian intellectuals during the confrontation with modernity. Law as the radical core of modern legal system is a self-autonomy and self-founded item considered as the symbol of freedom and self-autonomy of modern human which philosophers of Age of Enlightenment have interpreted it. On the other hand, Iranian intellectuals in their researches about Iran's backwardness and advancements of Western countries have concluded that “law” is the only solution for all problems in Iran. The main purpose of the present study is to investigate what is analysis of Iranian intellectuals when confronting modern law? Whether Iranian intellectuals have accurately and correctly confronted with concept of modern law? To answer the above questions through analytical-comparative method, it has been concluded that three approaches of “similarity of religion and law”, “completion and cooperation of religion by law” and “conflict between religion and law” have been created about the relationship between religion and law. Theoretical confrontation of two approaches formed in relation with law without realization of bases, philosophical and cognitional support of law concept, and beyond this perspective consistency and convergence between religion and law have been achieved. Although consistency between law as a self-founded item and religion as an other-founded and God-centered item is philosophically impossible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intellectualism
  • Modern West
  • Law
  • Constitutionalism
مراجع
1. فارسی
الف) کتاب‌ها
1. ایلخانی، محمد (1396)، تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
2. آبراهامیان، یرواند (1389)، ایران بین دو انقلاب، ترجمة احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
3. آجودانی، لطف‌الله (1385)، روشنفکران ایران در عصر مشروطیت، تهران: اختران.
4. -------------- (1386)، مشروطۀ ایرانی، تهران: اختران.
5. آخوندزاده، میرزا فتحعلی (1351)، مقالات، گردآوردة باقر مؤمنی، تهران: چاپخانة‌ زیبا.
6. ------------------ (1357)، الفبای جدید و مکتوبات، تبریز: احیاء.
7. آدمیت، فریدون (1340)، فکر آزادی و مقدمة نهضت مشروطیت، تهران: سخن.
8. ------------- (1349)،‌ اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده،‌ تهران: خوارزمی.
9. بورکهارت، یاکوب (1389)،  فرهنگ رنسانس در ایتالیا، مترجم محمدحسن لطفی، ته‍ران‌: طرح نو.
10. بهنام، جمشید (1378)، ایرانیانواندیشةتجدد، تهران: نشر و پژوه فروزان‌روز.
11.  بیگدلی، عطاالله (1394)، قانون‌شناسی؛ درآمدی بر وضعیت حقوق در ایران، تهران: اشراق.
12. حائری، عبدالهادی (1387)، نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران با دو رویه‌ی تمدن بورژوازی غرب، تهران: امیرکبیر.
13. ----------------- (1392)، تشیعو  مشروطیتدرایرانونقشعلمایمقیمدرعراق، تهران: امیرکبیر.
14. روسو، ژان ژاک (1393)، قرارداد اجتماعی، ترجمة مرتضی کلانتریان، تهران: آگه.
15. زرشناس، شهریار (1383)، نگاهی کوتاه به تاریخچة روشنفکری در ایران، ج2، تهران: دفتر نشر معارف.
16. -------------- (1387)، نگاهی کوتاه به تاریخچة روشنفکری در ایران، ج1، تهران: کتاب صبح.
17. طالبوف، عبدالرحیم (1356)، کتاب احمد، تهران: شبگیر.
18. طباطبائی، سید جواد (1386)، تأملی دربارة ایران: نظریة حکومت قانون در ایران (بخش نخست: مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی)، تبریز: ستوده.
19. کاسیرر، ارنست (1393)، اسطورة دولت، ترجمة یدالله موفق، تهران: هرمس.
20. کانت، ایمانوئل (1369)، بنیاد مابعدالطبیعةاخلاق، ترجمة حمید عنایت و علی قیصری، تهران: خوارزمی.
21. ------------- (1394)، دین در محدودة عقل تنها، تهران: نقش و نگار.
22. کورنر، اشتفان (1394)، فلسفة کانت، ترجمة عزت‌الله فولادوند، تهران: خوارزمی.
23.  مددپور، محمد (1387)، سیر تفکر معاصر، تهران: سورة مهر.
24. م‍س‍ت‍ش‍ارال‍دول‍ه‌، یوس‍ف‌ب‍ن‌ ک‍اظم (1385)‌، رس‍ال‍ة م‍وس‍وم‌ ب‍ه‌: ی‍ک‌ ک‍ل‍م‍ه‌، ت‍ه‍ران‌: ب‍ال.
25. منتسکیو، شارل دو (1392)، روح‌القوانین، تهران: امیرکبیر.
26. نصری، عبدالله (1390)، رویارویی با تجدد، تهران: نشر علم.
 
ب) مقالات
27. طحان‌نظیف،‌ هادی؛ احسانی،‌ رضا (1396)، «خوانشی نو از دیدگاه‌‎های تحلیلی نسبت به مفهوم قانون در عصر مشروطه»، پژوهشنامة حقوق اسلامی، سال هجدهم، ش اول، ص 80-57.
28. عضدانلو، ح- ق (1375)، «از منورالفکری تا روشنفکری»، مجله‌ نامة فرهنگ، ش‌ 21، صص 73-62.
29. موسوی اصل، سید سعید (1397)، «رویکرد سوبژکتیو به قانون در فلسفة‌ کانت»، فصلنامة حکمت اسلامی، سال پنجم، ش‌ 1، ص 78-61.
 
ج) پایان‌نامه‌ها
30. طحان‌نظیف،‌ هادی؛ احسانی،‌ رضا (1396)، مفهوم قانون از منظر فقه امامیه و مکتب اثبات‌گرایی حقوقی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشکدة حقوق دانشگاه امام صادق (ع).
 
2. انگلیسی
A) Books
1. Kant, Immanuel (2006), Groundwork of the Metaphysics of Morals. Translated and Edited By Mary Gregor. England: Cambridge University Press
2. Abrahamian, Yarvand (2010), Iran between two revolutions, translated by Ahmad Golmohammadi and Mohammad Ebrahim Fattahi, Tehran: Nashr-e Ney (In Persian).
3. Adamit, Fereydoun (1962), The Thought of Freedom and Introduction to the Constitutional Movement, Tehran: Sokhan Publications (In Persian).
4. Adamit, Fereydoun (1971), ‌ Thoughts of Mirza Fath Ali Akhondzadeh, ‌Tehran: Kharazmi (In Persian).
5. Ajoudani, Lotfollah (2006), Iranian intellectuals in the constitutional era, Tehran: Akhtaran (In Persian).
6. Ajoudani, Lotfollah (2007), Iranian Constitution, Tehran: Akhtaran (In Persian).
7. Akhondzadeh, Mirza Fath Ali (1973), Articles, compiled by Baqer Momeni, Tehran: Ziba Printing House (In Persian).
8. Akhundzadeh, Mirza Fath Ali (1979), The New Alphabet and Letters, Tabriz, ihya Publishing (In Persian).
9. Behnam, Jamshid (1999), Iranians and the Thought of Modernity, Tehran: Farzan Rooz Publishing (In Persian).
10. Bigdeli, Ataollah (2015), Jurisprudence; An Introduction to the Legal Status in Iran, Tehran: Ishraq Institute (In Persian).
11. Burkhart, yacob (2010), Renaissance Culture in Italy, translated by Mohammad Hassan Lotfi, Tehran: New Plan (In Persian).
12. Cassirer, Ernst (2014), The Myth of Government, translated by Yadollah Movafaq, Tehran: Hermes (In Persian).
13. Corner, Stefan (2015), Kant's philosophy, translated by Ezatullah Fooladvand, Tehran: Kharazmi (In Persian).
14. Guyer, Paul (2007), The Cambridge Companion to Kant and Modern Philosophy. England: Cambridge University Press.
15. Haeri, Abdolhadi (2008) The first encounters of Iranian thinkers: with the two approaches of Western bourgeois civilization, Amirkabir Publishing Institute (In Persian).
16. Haeri, Abdolhadi (2013), Shiism and constitutionalism in Iran and the role of scholars living in Iraq, Tehran: Amirkabir (In Persian).
17. Ilkhani, Mohammad (2018), History of Philosophy in the Middle Ages and Renaissance, Tehran: Samat Publications (In Persian).
18. Kant, Emmanuel (1991), Foundation for the Metaphysics of Ethics, translated by Hamid Enayat and Ali Qaisari, Tehran: Kharazmi Publishing (In Persian).
19. Kant, Emmanuel (2015), Religion within the Limit of Reason Alone, Tehran: Naghsh and Negar (In Persian).
20. Kant, Immanuel (1909), Critique of Practical Reason.Trans. TK Abbott. New York: Prometheus Book.
21. Madadpour, Mohammad (2008), The Course of Contemporary Thought, Tehran: Surah Mehr (In Persian).
22. Montesquieu, Charles Doe (2013), The Spirit of Laws, Tehran: Amir Kabir (In Persian).
23. Mostasharodoleh, Yusufbin Kazem (2007) ‌,yek kalameh, Tehran: Baal (In Persian).
24. Nasri, Abdullah (2011), Facing Modernity, Tehran: elm Publishing (In Persian).
25. Rousseau, Jean-Jacques (2014), Social Contract, translated by Morteza Kalantarian, Tehran: Agah (In Persian).
26. Schneewind, J. B. (1999), Autonomy, obligation, and virtue: An overview of Kant's moral philosophy. In: The Cambridge Companion toKant. Edited by Paul Guyer. England: Cambridge University Press.
27. Tabatabai, Seyed Javad (2007), Reflections on Iran: Theory of Rule of Law in Iran (Part 1: Tabriz School and the Principles of Modernism), Tabriz: Sotoudeh Publications (In Persian).
28. Tahannazif, Hadi and Ehsani, Reza (2018), The concept of law from the perspective of Imami jurisprudence and the school of legal positivism, Master Thesis, Faculty of Law, Imam Sadiq University (In Persian).
29. Talbof, Abdolrahim (1978), Ahmad ketab, Tehran: Shabgir Publications (In Persian).
Zarshenas, Shahriyar (2004), A Brief Look at the History of Intellectuals in Iran, Vol. 2, Tehran: Maaref Publishing Office (In Persian).
30. Zarshenas, Shahriyar (2008), A Brief Look at the History of Intellectuals in Iran, Vol. 1, Tehran: Sobh ketab (In Persian).
 
B) Articles
31. Azdanlu, (1997), "From Enlightenment to Intellectualism", Journal of Culture Letter", No. 21, pp. 62-73 (In Persian).
32. Mousavi Asl, Seyyed Saeed (2019), "Subjective approach to law in Kant's philosophy", Quarterly Journal of Islamic Wisdom, Fifth Year, First Issue, pp. 61-78 (In Persian).
33. Tahan Nazif, ‌ Hadi and Ehsani, ‌ Reza (2018), "A New Reading from Analytical Perspectives on the Concept of Law in the Constitutional Era", Journal of Islamic Law, Volume 18, Number 1, pp. 57-80 (In Persian).
فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران
دوره 51، شماره 3
پاییز 1400
مهر 1400
صفحه 929-950
فایل ها
سابقه مقاله
  • تاریخ دریافت: 12 خرداد 1397
  • تاریخ بازنگری: 17 دی 1398
  • تاریخ پذیرش: 28 بهمن 1398
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار